Verpletterend

Nee, 13 augustus ging ook dit jaar redelijk geruisloos voorbij. Dat mijn moeder op die dag 90 jaar zou zijn geworden, als ze niet zes jaar geleden stiekem in haar slaap was weggegleden naar 'ginds', deed daar niets aan af. Ik hield het bij een brandend waxinelichtje dat haar foto in een lijstje op het hoekkastje mooi verlichtte. Een foto waarop ze enigszins verrast en met een licht geamuseerde blik opkijkt naar de fotograaf. Alsof ze wil zeggen: 'Wa doe de gij nou weer?' Inderdaad: ze beheerste het Brabants als geen ander.

Wat wij - mijn zus, broer en ik - dus in ieder geval niet doen, is haar gezamenlijk gedenken, hetzij op haar geboortedag, hetzij op haar sterfdatum. Het komt er gewoon niet van. Het lukte zelfs al niet in het eerste jaar dat ze er niet meer was. Pijnlijk voor wie het 'moeders kindje' was. Maar van de andere kant: het past bij de nuchterheid waarmee ze zelf de wereld tegemoet trad. Toen ze 80 werd, vierden we haar verjaardag nog met oud-Hollandse spelletjes. Op onze vrolijk geopperde suggestie 'over vijf jaar weer?', was haar antwoord veelzeggend: 'dat hoeft voor mij niet meer'. Of dat nou op die hemeltergende spelletjes sloeg of op het gevreesde leeftijdperspectief... ik denk op allebei. In ieder geval heeft ze woord gehouden want op haar 84e hield ze het dus voor gezien.

Mijn gedachten gaan rond die 13e augustus altijd weer terug naar haar taalgebruik. Mijn moeder was geen vrouw van grote denkbeelden, concepten of filosofieën. Ze hield het simpel maar had daarbij wel het jaloersmakende vermogen om anderen de mond te snoeren met verpletterende uitdrukkingen en oneliners. Wie zich aanstelde en liet weten dat hij bang was voor dit of dat kon rekenen op het ontnuchterende 'Dan moette maar bidden tot den heilige Piet'. Als we ons bord niet leeg aten omdat we geen honger hadden, was het antwoord: 'dan itte maar voor d'n honger die ge nog krijge moet'. Zat je in je neus te peuteren? Dan was het steevast: 'stuurt een kaartje as ge bove bent.' Scabreus werd het als mensen het 'hoog in de bol' hadden: 'stront wie het oe geschete, drol wie het oe gedraaid'.

Ik weet het: wie even googelt, kan op het internet allerlei varianten op zulke uitspraken vinden. Dat mijn moeder de auteur was van dergelijke teksten wil ik dan ook niet beweren. Op die ene na, dan. Ik heb hem ingevoerd in Google en kreeg - zoals ik vurig hoopte - de melding dat mijn zoekbewerking nu toch echt geen overeenkomstige documenten had opgeleverd. Wanneer je die uitdrukking gebruikt? Dat staat eenieder geheel vrij. Ben benieuwd of hij over een tijdje de nodige hits krijgt... Zijn we er klaar voor (over scabreus gesproken)? Komt ie: 'Wiedewadda watska boe, sket in oe hand en knept 'm toe.'