Onbetaalbaar

Hoeveel inwoners telt Nederland nu? Volgens mij gaan we al aardig richting de 17 miljoen. Als de Nederlandse televisie een afspiegeling van de samenleving moet zijn, is het wel heel eigenaardig dat het publieke domein avond aan avond gedomineerd wordt door een heel klein kringetje van… ja, van wat eigenlijk? Ze heten Jort Kelder, Arie Boomsma, Yvon Jaspers, Antoine Bodar, Peter R. de Vries of Felix Rottenberg. En anders wel Jack de Vries, Bram Moszkowicz, Frans Timmermans, Frits Wester, Petra Stiens of – rising star - Christ Klep. Als je al die talking heads zou gaan turven, kom je misschien aan een gezelschap van hooguit 200 mensen dat ons elk dag een opinieschotel serveert: doorregen meningen op een bedje van humor, gelardeerd met pikanterietjes, een jus met een vleugje sarcasme en cynisme en omlijst met een compote van ernst, ironie of lichtvoetigheid.

Jort Kelder in DWDD

Hilversum neemt bijna als vanzelfsprekend aan dat wij - de kijkers – daar heel blij mee zijn. Wij hebben immers hele drukke banen en dynamische levens. Na weer een stressvolle dag is het wel zo makkelijk dat een ander alvast de opinie maakt. Hoef jij dat niet meer te doen. Het Groningse orakel Jan Mulder kauwt ons zelfs elke maand voor waar we ons aan moeten ergeren. Hap, slik, weg.

Dat het steeds weer dezelfde personen zijn die het scherm bevolken, is eigenlijk ook weer niet zo vreemd. De redacties van programma’s als Nieuwsuur, DWDD en Pauw & Witteman moeten elke dag maar weer een programma zien te vullen. Logisch dat ze bijna automatisch uitkomen bij Ko Colijn als het moet gaan over wapenleveranties, Maarten van Rossem als een Amerikaanse staat het homohuwelijk torpedeert of Geert Jan Knoops als Guantanamo Bay het onderwerp in kwestie is. Hun mobiele nummers zitten immers in de iPhone van elke bureauredacteur. Als je ze belt, komen ze geheid: het gros van de opiniemakers woont in de buurt met het zwaartepunt in (sorry voor het cliché, maar het is wel zo) de grachtengordel. Elke verschijning kunnen ze bovendien bijschrijven op hun conduitestaat. Als je genoeg naam hebt gemaakt, schrijf je een boek of maak je een tijdschrift dat je eigen naam draagt. Dat kun je dan komen toelichten in diezelfde programma’s. En zo houden deze welingelichte kringen zichzelf in stand.

Rising star Christ Klep in Pauw & Witteman

Overigens, geen misverstand, ze hebben doorgaans best wat te vertellen. Zeker nu de periode Rita Verdonk voorbij is (er was een tijd dat Pauw en Witteman werkelijk niemand anders konden verzinnen, volgens mij sliep het mens ook in de studio) is er niet zo heel veel mis met het niveau van het gesprek. Maar jemig, dag in dag uit diezelfde koppen… je kent ze onderhand wel en de neiging om weg te zappen wordt steeds groter. Een goed restaurant verandert de menukaart regelmatig. Zo niet in Hilversum.

De dominantie van de bekende Nederlander is in het amusement natuurlijk compleet. De deelnemers aan een programma als Wie is de mol? waren in de eerste jaren nog ‘gewone’ Nederlanders. Inmiddels zijn het al jaren soapsterretjes, cabaretiers of dj’s die de strijd met elkaar aangaan. 
De onbekende Nederlander: waar is hij? Die enkele keer dat hij nog wel opduikt, boeit hij me veel meer dan de bn’er. In Hello Goodbye vertelt hij naar aanleiding van de vraag ‘op wie staat u te wachten?’ de mooiste, droevigste of meest hilarische verhalen. En Man bijt hond – dat elke avond letterlijk doordringt in de huiskamers van Piet en Joke (‘me man hep ’n stoma, maar klagen… nooit hè?’) is al jaren mijn favoriet. De onbekende Nederlander heeft geen salaris boven de Balkenende-norm. Hij kost niets: hij is onbetaalbaar.  

Hello Goodbye